Nên bỏ lệnh ATC để thị trường chứng khoán minh bạch hơn?

Phiên 21/10 là ngày đáo hạn phái sinh hợp đồng chỉ số VN30 kỳ hạn tháng 10. Thị trường dao động yếu trong phiên chiều, cả VN-Index lẫn VN30-Index đều nằm dưới tham chiếu.

Tuy vậy mức giảm không lớn, mức giảm sâu nhất ở cả hai chỉ số chiều nay (chưa tính giá đóng cửa) cũng chỉ -0,43% so với tham chiếu. Chỉ ở đợt ATC mới “có biến”.

Khối lượng bán tăng vọt ở nhiều cổ phiếu vốn hóa lớn, trong đó có nhiều trụ của VN-Index như VIC, MSN, VCB, GAS... bị ép giá giảm rất mạnh. Biến động xảy ra trong phiên chốt hợp đồng phái sinh kiểu như thế này không phải lần đầu xảy ra.

Ông Huỳnh Minh Tuấn - Giám đốc Môi giới Hội sở của Mirae Asset Việt Nam kiêm Founder tại FIDT cho rằng việc thị trường "tụt dốc" là sự ”chủ động” của nhà tạo lập khi tận dụng điểm yếu của phiên ATC để thuận nước đẩy thuyền.

Vì vào phiên xác định giá mở cửa hay đóng cửa (ATO và ATC) thường lực cầu của nhà đầu tư cá nhân là rất dè dặt do đặc tính thích mua bán phiên liên tục để xác định đúng nhu cầu về giá của mình, các lực lượng khác cũng tương đồng.

Chỉ có nhóm quỹ ETF là phụ thuộc phần lớn vào phiên ATC để đồng bộ hóa giữa Giá CCQ quỹ và chỉ số VN30. Điều này về lâu dài tất yếu sẽ được tận dụng để tạo ra những phiên như ngày hôm nay khi tài sản ròng của nhóm ETF ngày càng lớn.

Vì khi có một lực lượng đủ năng lực kết nối với thông tin và lượng tiền đủ lớn để tác động lên thị trường chứng khoán phái sinh họ sẽ tận dụng được việc này. Điều này gây ra sự hoang mang đối với các nhà đầu tư vì họ không thể nắm rõ thông tin kịp thời. Rõ ràng nhà đầu tư thiếu thông tin là những người rất thiệt thòi.

Phiên ATC làm lệch lạc thị trường?

Hay như ý kiến một số nhà đầu tư trên các diễn đàn chứng khoán cho rằng việc để phiên ATC cuối phiên gây nhiều bất lợi cho nhà đầu tư nhỏ do họ không có công cụ để tính sơ bộ điểm số của VN30, trong khi nhiều tổ chức đã viết phần mềm đọc được điểm số của VN30 lúc chốt phiên, vì vậy có lợi thế lớn. Bên cạnh đó, 15 phút ATC là khoảng thời gian mà những kẻ làm giá thao túng chỉ số cơ sở để thao túng phái sinh.

Theo đó nhóm này đề xuất giải pháp như đề nghị bỏ phiên ATC, giữ khớp lệnh liên tục và tính điểm số bằng bình quân giá của 15 phút cuối lấy đó làm tham chiếu cho hôm sau. Chính khớp lệnh liên tục sẽ giúp nhà đầu tư xử lý được nhanh chóng tình hình nếu có việc làm giá, thao túng trên VN30 và qua đó giảm thiểu rủi ro.

Nhà đầu tư chắc hẳn đều biết, ATC (At the Closing) là phiên xác định giá đóng cửa. Hiện tại HoSE và HNX đều áp dụng lệnh ATC về cuối phiên. Loại lệnh này được áp dụng mang tính tăng thanh khoản cho các phiên giao dịch, lệnh này được học hỏi của Thái Lan.

Ngoài ra, trên thế giới còn có VWAP (Volume weighted average price) giá theo trung bình gia quyền khối lượng và giá này đang được áp dụng cho sàn UPCoM để làm giá mở cửa. Các thị trường phát triển như EU và US đều theo hướng này và gần như rất khó để một nhà đầu tư cá mập có thể lũng đoạn một cổ phiếu chứ đừng nói tới nguyên cả thị trường.

Từ đó nhìn vào chức năng của công cụ này thì thấy lấy giá mở cửa và đóng cửa theo VWAP sẽ tránh tình trạng “tuột dốc” của thị trường.

Như vậy để không làm lũng nhiễu thị trường, HoSE và HNX có thể bỏ phiên ATC hay không?

Ông Huỳnh Minh Tuấn nêu quan điểm, hiện tại ý kiến đó vẫn chưa khả thi. Đầu tiên tham chiếu qua thị trường Thái Lan thì họ vẫn đang dùng phiên ATC cho việc xác định giá đóng cửa của thị trường.

Nên nếu tham chiếu theo một thị trường tương đồng thì cũng không có gì ngạc nhiên. Tuy nhiên giả thiết này cũng chưa hợp lý vì đặc tính thị trường của ta cũng khá khác biệt với Thái, vì vậy nếu tiện lợi và tối ưu thì vẫn nên áp dụng chủ động.

Giả thiết thứ 2 nghiêng về yếu tố năng lực xử lý của hệ thống khi cần tính VWAP real-time để các tổ chức hoặc nhà đầu tư có thể thực hiện giao dịch khối lượng lớn bằng thỏa thuận. Đây có lẻ là điểm nghẽn lớn nhất cần giải quyết và kì vọng vào hệ thống KRX hoặc core mới hiện tại nâng cấp thêm phần này.