2021 - năm của đầu tư hiểu biết hay 'liều ăn nhiều'?

Emily thuộc “đội quân” nhà đầu tư cá nhân làm rung chuyển thị trường chứng khoán năm 2021. Một số người kiếm được cả gia tài bằng cách chèn ép các quỹ phòng hộ có vị thế bán với những cổ phiếu meme như hãng bán lẻ trò chơi điện tử GameStop và chuỗi rạp chiếu phim AMC Entertainment.

Tuy nhiên, AMC lại khiến Emily khốn đốn. Khi giá cổ phiếu ở quanh 15 USD, Emily bắt đầu bán “quyền chọn mua khống” – cho phép người nắm quyền chọn được phép mua cổ phiếu tương ứng từ cô với giá thỏa thuận trước. Thay vì giảm như kỳ vọng, giá cổ phiếu AMC lại tăng vọt.

Hợp đồng quyền chọn khống nghĩa là Emily không thực sự có cổ phiếu đó. Khi giá cổ phiếu AMC chạm 72,62 USD ngày 2/6, các lệnh gọi ký quỹ xuất hiện – yêu cầu bổ sung thêm tiền mặt vào tài khoản ký quỹ.

“Tôi trao đổi qua điện thoại với bộ phận ký quỹ của TD Ameritrade, xin họ cho thêm thời gian… nhưng tình thế cũng chỉ là tôi bán hoặc họ bán”, Emily nói. Cuối cùng, Emily phải bán toàn bộ danh mục, lỗ 670.000 USD.

Giá cổ phiếu AMC tăng 500% từ 24/5 đến 2/6.

Emily không phải là tên thật của nhà giao dịch này nhưng cô đã cung cấp các giấy tờ xác thực danh tính. Reuters không thể xác thực độc lập khoản lỗ của Emily nhưng sao kê từ công ty môi giới cho thấy cô bán lượng lớn hợp đồng quyền chọn mua với AMC và các cổ phiếu khác trong tháng 5.

“Chuyện đó rất kinh khủng. Tôi không thể ngủ”, Emily chia sẻ. Emily đã nghỉ công việc nhân sự vào cuối năm 2019 để dành toàn bộ thời gian cho giao dịch và giờ đây cô đang là người giao hàng.

Câu chuyện của Emily là lời cảnh báo về điều có thể xảy ra khi thị trường bùng nổ kích thích nhà đầu tư ít kinh nghiệm mạo hiểm.

Nhưng với mỗi Emily, thị trường lại có một nhà giao dịch nhỏ lẻ lướt thành công con sóng bùng nổ của thị trường năm nay - được thúc đẩy bởi đà phục hồi kinh tế, chính sách nới lỏng của Fed và hỗ trợ tiền mặt từ chính phủ Mỹ.

TD Ameritrade, công ty môi giới Emily sử dụng, cùng với công ty môi giới Schwab, có thêm 6 triệu tài khoản mới năm nay.

Các điều kiện chín muồi cho nhà đầu tư cá nhân ngay từ trước đại dịch, khi các nền tảng di động cho phép cá nhân mua cổ phiếu, hoặc lô lẻ của cổ phiếu, với phí rất thấp hoặc gần như không có.

“Mọi người đều có một phần miếng bánh”, Ben Phillips, phi công 30 tuổi ở London bắt đầu giao dịch từ năm 2019, nói. Ông tự mô tả bản thân là nhà đầu tư dài hạn nhưng cũng giao dịch trong ngày “để vui vẻ, đánh cược một chút”.

Làn sóng nhà đầu tư cá nhân là “lý do chính” khiến lực cầu cổ phiếu thế giới đạt 1.100 tỷ USD năm nay, chiến lược gia Nikolaos Panigirtzoglou của JPMorgan, cho biết.

“Với vai trò là động lực, các nhà đầu tư cá nhân khả năng cao tiếp tục thúc đẩy thị trường cổ phiếu tăng trưởng, ít nhất là trong năm 2022. Họ sẽ không có lựa chọn đầu tư thay thế bởi lãi suất vẫn duy trì cận 0”.

Thế lực mua lớn

Làn sóng nhà đầu tư cá nhân, không như cơn sốt cổ phiếu meme, có vẻ khó phai nhạt.

Nhà đầu tư cá nhân Mỹ đã mua ròng 281 tỷ USD cổ phiếu trong năm nay, theo Vanda. Con số của năm 2020 và 2019 lần lượt là 240 tỷ USD và 38 tỷ USD.

Nhiều người đổ xô vào quyền chọn cổ phiếu, nâng khối lượng giao dịch tại Mỹ lên hơn 40% so với năm 2020, công ty phân tích Trade Alert ước tính.

Họ cũng chiếm tới nửa khối lượng giao dịch hợp đồng quyền chọn một cổ phiếu – tức đặt cược vào chỉ một cổ phiếu, theo JPMorgan. Điều này góp phần đẩy tổng khối lượng quyền chọn giao dịch lên cao kỷ lục năm nay, Reuters phân tích số liệu từ Trade Alert. 

Cơn sốt nhà đầu tư cá nhân có thể thấy rõ ở thị trường Mỹ và thậm chí các nền tảng giao dịch phổ biến ở châu Âu cũng cho biết giao dịch nhìn chung tập trung nhiều nhất vào cổ phiếu các công ty Mỹ như Tesla, Nio, Apple, Amazon và GameStop.

Và xu hướng này đang lan rộng.

Sở giao dịch chứng khoán Moscow của Nga cho biết đã có 26 triệu tài khoản cá nhân đăng ký, tăng 4 lần so với đầu năm 2020. Cả sở và công ty môi giới Tinkoff đều có kế hoạch kéo dài thời gian giao dịch, bao gồm sang cả cuối tuần.

Tại Ấn Độ, 19% khối lượng giao dịch tháng 11 được thực hiện qua điện thoại di động – một thước đo hoạt động của nhà đầu tư cá nhân, theo dữ liệu từ sàn giao dịch chứng khoán Bombay (BSE), tăng so với con số 7% tháng 11/2019.

Chững lại

Tăng trưởng hoạt động giao dịch chững lại, có thể bởi các ngân hàng trung ương phát tín hiệu sắp tăng lãi suất.

Nền tảng môi giới trực tuyến eToro, với 2/3 khách hàng ở châu Âu, ghi nhận 106 triệu giao dịch trong quý III, bằng nửa so với quý I nhưng vẫn tốt hơn nhiều so với con số 63 triệu giao dịch hồi đầu năm 2019.

Lợi nhuận thấp ở các tài sản khác thúc đẩy phi công Phillips bắt đầu đầu tư chứng khoán vào cuối năm 2019.

Dù cổ phiếu Tesla trong danh mục bị ảnh hưởng mạnh trong đợt bán tháo tháng 3/2020, Phillips vẫn mua thêm mã này sau khi xem các video trên YouTube khuyên người xem “mua bắt đáy”.

Đợt phục hồi sau đó giúp con số đầu tư ban đầu 15.000 GBP (20.100 USD) tăng gấp 4, Phillips nói, nhưng anh không có ý định bán cổ phiếu Tesla vì “có niềm tin 10 năm” với công ty.

Những người khác như Dan, sinh viên 24 tuổi từ miền bắc Anh, bắt nhịp với làn sóng đầu tư nhờ “chán nản” và đọc nội dung các phòng trò chuyện trực tuyến như WallStreetBets – nơi châm ngòi đợt tăng mạnh của các cổ phiếu meme.

Dan giúp khoản đầu tư 1.000 GBP tăng gấp 4 nhờ mua cổ phiếu GameStop trong khi những người bạn của anh thua lỗ vì tham gia muộn.

Dan đã dừng giao dịch trong ngày, cho rằng đó chỉ là “may mắn”, nhưng vẫn đầu tư chứng khoán thông qua một tài khoản tiết kiệm Anh.

Trải nghiệm đó “giúp tôi có thêm hiểu biết về tài chính”, Dan bổ sung.

Emily ở California vẫn đang đầu tư nhưng giao dịch với khối lượng nhỏ hơn. Và cô hy vọng có thể xây dựng lại danh mục vào một ngày nào đó.