Nga có thể vỡ nợ trong vài ngày tới

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nga Anton Siluanov cho biết, một nửa dự trữ ngoại hối của nước này - khoảng 315 tỷ USD đã bị đóng băng do các lệnh trừng phạt của phương Tây sau khi nước này quyết định “thực hiện một chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine.

Do đó, Chính phủ Nga sẽ thanh toán các khoản nợ đáo hạn cho các chủ nợ từ “những quốc gia không thân thiện” bằng đồng rúp cho tới khi lệnh trừng phạt được dỡ bỏ, Bộ trưởng Siluanov cho biết.

Viễn cảnh vỡ nợ

Các cơ quan đánh giá tín nhiệm có thể dán nhãn “vỡ nợ” lên Nga nếu như nước này trễ hạn thanh toán hoặc dùng các loại tiền tệ khác như đồng rúp hay nhân dân tệ để thanh toán các khoản nợ phát hành bằng đồng USD hoặc đồng euro khi các khoản nợ này đáo hạn. Một vụ vỡ nợ cấp quốc gia có thể thúc đẩy một số ít các nhà đầu tư nước ngoài còn lại rời khỏi nước này, khiến nền kinh tế đang lao dốc của Nga thêm phần bị cô lập.

Theo Ngân hàng Mỹ JPMorgan Chase, một vụ vỡ nợ của Nga có thể xảy ra ngay sớm nhất vào ngày 16/3, khi Moscow đến hạn phải trả hơn 117 triệu USD tiền lãi trái phiếu chính phủ phát hành bằng đồng USD. Mặc dù Nga đã phát hành trái phiếu có thể hoàn trả bằng nhiều loại tiền kể từ năm 2018 nhưng lô trái phiếu này bắt buộc phải thanh toán bằng USD.

Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva, ngày 13/3 cho biết nguy cơ về một vụ vỡ nợ của Nga không còn là điều “không thể xảy ra” nữa. “Nga có tiền để trả nợ, nhưng họ không thể tiếp cận tiền đó” - bà Georgieva nói trong một cuộc phỏng vấn truyền hình.

Phía Nga lên tiếng chỉ trích khi cho rằng Mỹ và các đồng minh muốn đẩy Nga vào tình trạng “vỡ nợ nhân tạo” bằng cách khiến nước này không thể trả hết các khoản nợ nước ngoài của mình mặc dù có đủ tiền để làm điều đó.

“Những tuyên bố rằng Nga không thể thực hiện các nghĩa vụ nợ chính phủ của mình là sai sự thật. Chúng tôi có các quỹ cần thiết để thực hiện các nghĩa vụ của mình” - Bộ trưởng Bộ Tài chính Nga Anton Siluanov khẳng định.

Đồng tiền rúp của Nga cũng đang bị mất giá nhanh chóng

Tuần trước, Tổ chức đánh giá tín nhiệm Fitch Ratings đã hạ điểm tín nhiệm đối với trái phiếu Nga, nói rằng sự sẵn sàng và năng lực trả nợ của Nga đã suy giảm và một vụ vỡ nợ “sắp xảy ra”. Fitch cũng cảnh báo rằng, Nga có thể tìm cách thanh toán cho chủ nợ ở một số quốc gia bằng đồng rúp.

Các nhà phân tích thuộc Capital Economics nói rằng, khả năng xảy ra một vụ vỡ nợ của Nga đã được phản ánh vào trái phiếu Nga phát hành bằng đồng USD. Giá của trái phiếu này đã giảm xuống mức chỉ còn 0,2 USD trên mỗi USD mệnh giá.

Số lãi trái phiếu đáo hạn vào ngày 16/3 có thời gian ân hạn 30 ngày. Tuy nhiên, các tổ chức đánh giá tín nhiệm có thể tuyên Nga vỡ nợ trước khi kết thúc thời gian ân hạn đó nếu Moscow nói rõ rằng họ không trả được.

Lần gần đây nhất Nga có vụ vỡ nợ trái phiếu phát hành là vào năm 1998, khi nước này rơi vào khủng hoảng tài chính vì giá hàng hóa cơ bản sụt giảm chóng mặt. Còn lần gần nhất nước này vỡ nợ trái phiếu phát hành bằng ngoại tệ là vào năm 1918, khi nhà lãnh đạo Bolshevik Vladimir Lenin từ chối thanh toán nợ trái phiếu do Sa hoàng phát hành.

Điều gì sẽ xảy ra khi vỡ nợ?

Chính phủ Nga vay nợ tương đối ít. Theo ước tính của Ngân hàng JPMorgan, Nga đang nợ khoảng 40 tỷ USD ngoại tệ vào cuối năm ngoái, với khoảng một nửa trong số đó là do các nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ.

Tuy nhiên, hậu quả tiềm ẩn của một vụ vỡ nợ rất khó đánh giá. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và đại dịch Covid-19 đã cho thấy những cú sốc tiêu cực có thể lan tỏa rộng như thế nào trong nền kinh tế và hệ thống tài chính toàn cầu vốn có sự kết nối cao.

Theo Ngân hàng Thanh toán quốc tế, các thực thể Nga đang nợ ngân hàng quốc tế hơn 121 tỷ USD, trong đó có 84 tỷ USD đến từ các ngân hàng châu Âu, chủ yếu đến từ các nước nhu Pháp, Ý, Áo. Ngoài ra, 14,7 tỷ USD là các khoản nợ đến từ các ngân hàng Mỹ.

Giám đốc điều hành của IMF - bà Georgieva cho rằng, khả năng xảy ra một cuộc khủng hoảng tài chính ở thời điểm này là thấp, và nguy cơ lan rộng ảnh hưởng từ các ngân hàng phương Tây ra toàn hệ thống trong trường hợp Nga vỡ nợ là không cao.

Ngay cả khi Nga dừng việc thanh toán cho các chủ nợ nước ngoài đối với các lô trái phiếu chính phủ, đồng nghĩa với một vụ vỡ nợ khoảng 60 tỷ USD - bao gồm cả nợ bằng đồng rúp phát hành ở nước ngoài, thì cũng chỉ tương đương như vụ vỡ nợ của Chính phủ Argentina vào năm 2020 - một sự kiện không gây biến động thị trường tài chính toàn cầu.

Tuy nhiên, các nhà phân tích thuộc Capital Economics cảnh báo rằng, nếu một định chế tài chính lớn nào đó bị ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng bởi một vụ vỡ nợ của Nga, thì ảnh hưởng có thể lan rộng. Rủi ro thứ hai là một vụ vỡ nợ của Nga có thể khiến các doanh nghiệp nước này cũng rơi vào cảnh vỡ nợ theo.

Tuần trước, tỷ phú giàu nhất Nga Vladimir Potanin, kêu gọi chính phủ nước này nới lỏng các hạn chế về ngoại tệ để các doanh nghiệp có thể thanh toán lãi và gốc đối với các trái phiếu và khoản vay ngoại tệ. Nếu không, có nguy cơ Nga sẽ vỡ nợ hoàn toàn đối với nợ quốc tế, mà theo ước tính của ông Potanin là vào khoảng 480 tỷ USD.

Các nhà phân tích của Capital Economics nhận định: “Đối với Nga, tổn thất lớn nhất là bị loại khỏi thị trường vốn toàn cầu, hoặc ít nhất phải vay nợ với chi phí cao hơn trong một khoảng thời gian kéo dài.”