Toàn cảnh cơn địa chấn đang diễn ra ở phố Wall: ‘Đám trẻ trâu Internet’ hạ gục các cá mập kỳ cựu, lái 1 cổ phiếu tăng 400% trong 1 tuần chỉ bằng ảnh chế và các biểu đồ vui nhộn

Cơn giận dữ của "đám trẻ trâu Internet"

Cả chục năm về trước, chuỗi cửa hàng GameStop được ví như Lego nước Mỹ, nơi những đứa trẻ tìm thấy những chiếc máy chơi game mới, đĩa game bắt mắt và những bộ board game đầy mê hoặc. Những đứa trẻ với tuổi thơ như vậy ngày nay sinh hoạt ở một diễn đàn gọi là Reddit, nơi tập hợp những người mà họ tự nhận là "những kẻ tự kỷ".

Trái với danh tiếng có được, tình hình kinh doanh của GameStop thời gian gần đây lại không được khả quan. Cho tới 2020, do doanh số liên tục sụt giảm nên cổ phiếu công ty đã bị xem là hết thời.

Câu chuyện bắt đầu khi GameStop bổ nhiệm CEO mới là ông Ryan Cohen. Ngay sau đó, hãng nghiên cứu Citron Research, một nhà bán khống chuyên nghiệp, dự đoán rằng giá cổ phiếu hãng sẽ giảm mạnh. Tuy nhiên, các thành viên Reddit thuộc nhóm r/wallstreetbets, những người đang quan tâm đến cổ phiếu này, lại chỉ trích Citron và liên tục ca ngợi về cổ phiếu của GameStop trên mạng xã hội.

Sự cường điệu của nhóm r/wallstreetbets tạo ra đã hình thành một tình thế được gọi là "bán non" (short squeeze) đối với cổ phiếu GameStop. Có thể mô tả tình thế bán non như thế này: Một số nhà đầu tư bán khống tin rằng cổ phiếu nào đó sẽ giảm giá. Vì vậy, họ sẽ vay mượn cổ phiếu này từ các nhà đầu tư khác và bán nó – họ dự định rằng sẽ mua lại nó khi giá giảm như dự định để trả lại cổ phiếu đó cho người sở hữu ban đầu.

Tuy nhiên, vấn đề với bán khống là khoản lỗ của một người có thể kéo theo phản ứng dây chuyền sang những người khác. Nếu một cổ phiếu bắt đầu tăng giá mạnh, một số nhà bán khống sẽ phải từ bỏ dự định bán khống của họ và mua lại cổ phiếu với giá cao hơn để trả lại. Điều này lại càng làm giá cổ phiếu đẩy lên cao hơn, làm cháy túi các nhà bán khống khác vẫn còn giữ cổ phiếu, buộc họ phải mua lại giá cao hơn nữa để bù lại khoản lỗ.

Có lẽ, khi các quỹ đầu cơ hướng tầm ngắm vào GameStop, họ có lẽ cũng không ngờ đến sự thể như hiện giờ: Lỗ 20 tỷ USD ở đợt bán non (short squeeze) đầu tiên với 10 quỹ đầu cơ đã ngã ngựa. Tính đến hết tuần trước, cổ phiếu GameStop chứng kiến mức tăng 400% và trong tháng này là hơn 1.600%.

Thật không may cho các quỹ đầu cơ, bởi nhắm vào GameStop cũng chính là nhắm vào tuổi thơ, chạm vào những phần thiêng liêng nhất của một nhóm những người cuồng tín trên Reddit.

Các thành viên cuồng tín của Reddit lúc này đây chấp nhận bỏ những đồng tiền cuối cùng vào cổ phiếu GameStop. Với họ, mất tiền cũng chẳng là gì khi họ đã mất nhiều hơn thế hồi năm 2008, như khẩu hiệu của họ 'hold to die' (giữ cổ phiếu đến chết).

Chuyện chưa từng có trong tiền lệ

Những thành viên WallStreetBets có ngôn ngữ riêng của họ. Các thuật ngữ tài chính được kết hợp với ngôn ngữ mạng, những meme nổi tiếng khiến người lần đầu vào đây dễ bị lạc lối.

Nội dung ở đây cũng rất đa dạng, từ những meme để chọc cười người xem, ảnh chụp màn hình những mức lời, lỗ khó tin, tới những bài phân tích giá trị cổ phiếu. Chúng được trình bày với ngôn ngữ vui vẻ, bởi nếu muốn tìm hiểu một cách nghiêm túc về cổ phiếu trên Reddit, bạn có thể truy cập r/investing.

Tuy vậy, những kết quả từ thị trường chứng khoán vừa qua cho thấy một nhóm người thường cợt nhả hoàn toàn có thể thay đổi thị trường.

"Những gã này thực sự có thể tác động đến thị trường", Jeremy Blackburn, giáo sư chuyên ngành khoa học máy tính tại đại học Binghamton nhận xét.

Lana Swartz, giáo sư nghiên cứu về truyền thông tại đại học Virginia cho rằng chính yếu tố vui vẻ, thoải mái của WallStreetBets mới là sự thu hút của diễn đàn này.

"Người nhiều tiền hiểu rằng tiền có thể đến, có thể đi, nhưng nói chung chúng không có mấy giá trị. Hiểu được điều đó thì họ mới có nhiều tiền. Đó là tinh thần của WallStreetBets", bà Swartz nhận định về tâm lý của cộng đồng này.

"Họ cũng chẳng quan tâm đến việc kiếm tiền, mà thứ họ muốn là trải nghiệm trước đó. Khi đặt cược cho một cổ phiếu, bạn có thể kiếm lợi, cũng có thể lỗ, nhưng quan trọng là bạn đã đặt cược theo một cách điên rồ", ông Blackburn giải thích rõ hơn.

Với tâm lý đó, những nhà đầu tư trên WallStreetBets sẵn sàng đặt cược một cách mạo hiểm, dùng toàn bộ số tiền của mình, thậm chí là dùng đòn bẩy tài chính để đặt cược vào những cổ phiếu đầy rủi ro.

"Cũng đáng sợ đúng không? Vì tiền vẫn là thật. Khi mà bạn quan tâm đến quá trình hơn là kết quả thì đó thực sự là việc nguy hiểm", ông Blackburn nhận định.

Cuộc chiến của "cá con" với giới siêu giàu

GameStop đã trở thành tâm điểm của cuộc chiến giai cấp, giữa 99% người bình thường và 1% người siêu giàu. Đó là lý do mà những cổ phiếu bị bán khống gần đây như Nokia, BlackBerry hay AMC nối gót tăng giá vùn vụt trên thị trường chứng khoán.

Cuộc chiến vô tiền khoáng hậu này đã thu hút sự chú ý của nhiều chính trị gia, tỷ phú và những người nổi tiếng khác. Elon Musk là nhân vật tích cực "đẩy thuyền" nhất, nhưng đằng sau là rất nhiều người ủng hộ âm thầm khác. Cụ thể, đà tăng của mã cổ phiếu GameStop mạnh hơn khi tỷ phú Elon Musk chia sẻ đường dẫn tới WallStreetBets kèm bình luận "Gamestonk", ám chỉ những nhà đầu tư phố Wall đã ra quyết định sai lầm.

Ở phe đối lập, nhà đầu tư tỷ phú Leon Cooperman gọi vụ việc lần này là "vụ tấn công người giàu" và đe dọa sẽ có một cái kết đẫm nước mắt. Một nhà đầu tư tỷ phú khác là Steve Cohen thậm chí phải xóa Twitter vì bị người dùng Reddit truy tìm.

Lúc này đây, Melvin Capital vẫn đang trong cuộc chiến bán khống với cổ phiếu GameStop. Quỹ này tiếp tục được rót vốn bởi Point72 và Citadel LLC với số tiền 2,75 tỷ USD trong một cuộc chiến mà số lượng cổ phiếu bán khống của GameStop đã đạt 140%, tức nhiều hơn 40% tổng số cổ phiếu đã phát hành ra thị trường của hãng đĩa game 37 năm tuổi này.

Hãng Citron cho biết họ sẽ không bình luận gì về cổ phiếu GameStop nữa bởi vì "một đám đông giận dữ đang sở hữu cổ phiếu này". Biên tập viên Andrew Left của Citron Research cho biết, phản ứng dữ dội vừa qua là một hành động tội phạm bao gồm cả tội phạm tài chính cũng như quấy rối trẻ vị thành niên và ông dự định sẽ báo cáo với Ủy ban Chứng khoán SEC.

Về phần mình, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ vào ngày thứ 6 vừa qua đã chính thức có động thái, đưa ra cảnh báo các công ty môi giới và các nhà giao dịch trên mạng xã hội cảnh giác về bất kỳ hành vi sai trái nào trong giao dịch tàu lượn siêu tốc này.

Tương lai cuộc chiến kể trên sẽ đi về đâu hiện vẫn rất khó đưa ra câu trả lời. Tuy nhiên có một điều chắc chắn là đã làm tăng thêm sự không chắc chắn trên các thị trường chứng khoán vốn đang có nhiều biến động.