Hai thòng lọng trực chờ doanh nghiệp

PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đánh giá, nền kinh tế đang đối mặt với những khó khăn rất lớn. Đáng chú ý, đây là khó khăn của bộ phận quan trọng nhất của nền kinh tế - khu vực nội địa.

Theo ông Thiên, một nghịch lý khó lý giải hiện nay là các số liệu tăng trưởng kinh tế tốt nhưng hoạt động của các doanh nghiệp lại đang rất khó khăn. 

"Đây là vấn đề cần phải mổ xẻ để có chiến lược tập trung và tìm giải pháp. Nếu không tìm ra đúng nguyên nhân sẽ rất khó tháo gỡ. Thay vì tự hào nền kinh tế ổn định nhất thế giới, tính ứng biến cao, nền kinh tế cần có khả năng ứng phó với khó khăn để có giải pháp sát sườn, hỗ trợ các doanh nghiệp phát triển", ông Thiên nói.

Trong đó, một trong những nguyên nhân khiến hoạt động của các doanh nghiệp gặp khó là do tắc nghẽn dòng vốn. Sau nửa đầu năm 2022, càng về cuối năm, càng nhiều dấu hiệu cho thấy dòng vốn giống như "máu của nền kinh tế" không được lưu thông đẩy các doanh nghiệp vào thực trạng thiếu dòng tiền. Đặc biệt là các doanh nghiệp cần sử dụng nguồn vốn lớn như bất động sản.

Việc kiểm soát tín dụng, trái phiếu và lãi suất tăng cao đã khiến thị trường bất động sản rơi vào trầm lắng, không có thanh khoản, doanh nghiệp không có dòng tiền để triển khai dự án và tiếp tục duy trì hoạt động.

Trong khi đó, bất động sản là kênh có vai trò rất lớn cho sự phát triển kinh tế. Mặc dù chỉ đóng góp 5% trong GDP nhưng đây là lĩnh vực có khả năng lan toả rất lớn tới các ngành nghề các và tác động mạnh mẽ lên thị trường tài chính. 

Hệ quả kéo theo của thực trạng này là nguy cơ khủng hoảng lòng tin rất lớn trên thị trường của các doanh nghiệp, nhà đầu tư. Nếu không sớm có giải pháp khơi thông dòng vốn trên thị trường, hỗ trợ thị trường bất động sản phục hồi, những tác động tiêu cực của nó đến nền kinh tế chung sẽ là rất quan ngại. 

Theo ông Thiên, trong khi khu vực FDI (các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài) vẫn tăng trưởng rất tốt trong thời gian vừa qua thì các doanh nghiệp nội địa lại đang "có vấn đề". Nguyên nhân là do việc cung ứng vốn cho khu vực FDI không thuộc trách nhiệm của khu vực tài chính Việt Nam mà chủ yếu vốn từ nước ngoài nên câu chuyện "khô cạn" về vốn của nền kinh tế không ảnh hưởng đến các doanh nghiệp FDI. 

"Khu vực doanh nghiệp trong nước đang đứng trước thách thức rất lớn về nguồn vốn. Khu vực nội địa đang bị trói buộc hơn rất nhiều so với khu vực FDI. Với lãi suất cao 15-16%/năm như hiện nay, làm sao doanh nghiệp sống được? Chưa kể đến những vướng mắc khác như thể chế về luật lệ, pháp lý như về đất đai, cơ chế xin - cho...", ông Thiên nhấn mạnh và cho rằng, cần sớm có giải pháp tăng cường cung ứng vốn cho khu vực nội địa nếu muốn nền kinh tế phát triển bền vững. 

Bên cạnh đó, các biện pháp hỗ trợ lãi suất, giảm lãi suất cho doanh nghiệp cũng cần được đẩy nhanh tiến độ thực hiện. Chính phủ không nên sợ lạm phát mà thắt chặt việc tiếp cận dòng vốn, bởi lúc này doanh nghiệp đang rất yếu và cần tiền để quay lại hoạt động sản xuất kinh doanh, ông Thiên nhấn mạnh.

Về lâu dài, vị chuyên gia này cho rằng, việc tái cấu trúc lại thị trường tài chính, tiền tệ là hết sức quan trọng. Hiện thị trường ngân hàng liên quan đến vốn tín dụng và thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường cổ phiếu đang phát triển lệch lạc, "méo mó". Việc gánh nặng dòng tiền đổ về thị trường vốn tín dụng nhiều quá đang gây những hệ lụy không tốt cho thị trường tài chính tiền tệ và cả hoạt động của các doanh nghiệp.

Chính vì vậy, Chính phủ cần sớm có giải pháp cho hệ thống thị trường này, cũng như các giải pháp thể chế để cân bằng lại thị trường vốn. Trong đó đặc biệt, thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường cổ phiếu cần phải phát triển an toàn, lành mạnh, bảo đảm chia sẻ rủi ro, san sẻ gánh nặng cho hệ thống ngân hàng, ông Thiên chia sẻ.