Theo Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên, hai nguyên nhân cơ bản giúp Việt Nam đạt được những kết quả tốt trong phục hồi kinh tế, khôi phục sản xuất, đẩy mạnh xuất khẩu thời gian qua bao gồm việc Việt Nam đã sớm kiểm soát được đại dịch Covid-19, cùng với xác định đúng thời điểm để mở cửa nền kinh tế.
Việt Nam sở hữu một hệ thống doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nội địa có năng lực sản xuất và năng lực xuất khẩu tốt.
Trong bối cảnh thế giới đứt gãy nguồn cung cả về nguyên liệu và sản xuất, gây ra thiếu hụt các loại hàng hóa, Việt Nam đã mở cửa đúng lúc, thúc đẩy các doanh nghiệp phát triển, tìm kiếm thị trường mới.
“Chúng ta đã tranh thủ khi thị trường thế giới khan hiếm về hàng hóa, và tranh thủ cơ hội để đẩy mạnh xuất khẩu”, Bộ trưởng phân tích tại phiên thảo luận ở tổ về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022 mới đây.
Thông tin về các dữ liệu, ông Diên cho biết theo thống kê 9 tháng đầu năm 2022, xuất nhập khẩu của Việt Nam tiếp tục tăng cao so với cùng kỳ, đạt gần 558 tỷ USD.
Trong đó, xuất khẩu đạt hơn 282 tỷ USD, tăng hơn 17%, gấp hai lần so với mục tiêu của ngành. Cán cân thương mại tiếp tục duy trì xuất siêu gần 6,8 tỷ USD, góp phần tích cực vào cán cân thanh toán, ổn định tỷ giá, và ổn định các chỉ số kinh tế vĩ mô khác của nền kinh tế.
Mặc dù 10 ngày nữa mới hết tháng, số liệu ước tính cho thấy kim ngạch thương mại hai chiều đã đạt khoảng 620 tỷ USD.
“Như vậy chỉ còn thiếu hơn 40 tỷ USD nữa là bằng số của năm 2021, và đến giờ này, chúng ta xuất siêu gần 8 tỷ USD. Đây là một kỷ lục”, ông Diên nhấn mạnh.
Bộ trưởng cho biết thêm, hiện Việt Nam có 32 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, cao hơn hai mặt hàng so với cùng kỳ năm trước. Đặc biệt, tăng trưởng tập trung ở các mặt hàng Việt Nam có thế mạnh và khai thác tốt các FTA như hàng dệt may (tăng 24%) và da giày (tăng 36%).
Bên cạnh đó, nhiều mặt hàng tranh thủ được giá cao để đẩy mạnh xuất khẩu như hóa chất, sản phẩm chất dẻo, phân bón, thép...
Không chỉ vậy, các doanh nghiệp đang khai thác rất hiệu quả lợi thế từ các FTA để đẩy mạnh xuất khẩu. Thị trường truyền thống được khai thác triệt để, trong khi mở thêm các thị trường mới.
Tuy nhiên, Bộ trưởng lưu ý rằng xuất khẩu tăng trưởng cao nhưng chưa thật sự bền vững, do còn thiếu sự cân đối về cơ cấu thị trường xuất khẩu, cơ cấu hàng hoá xuất khẩu và cơ cấu chủ thể xuất khẩu.
Cụ thể, xuất khẩu vẫn phụ thuộc vào khu vực FDI (chiếm hơn 74%), tốc độ đa dạng hoá thị trường ở một số sản phẩm (như rau quả) còn chậm nên chưa có khả năng đáp ứng các yêu cầu về tiêu chuẩn, chất lượng của các thị trường, và các ưu đãi thuế quan từ các FTA đã ký kết.
“Xuất nhập khẩu còn phụ thuộc một số thị trường lớn, tiềm ẩn rủi ro, năng lực xuất khẩu của các doanh nghiệp 100% vốn Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, còn chưa cao”, ông Diên phân tích.
Trong bối cảnh đó, lãnh đạo Bộ Công thương nhấn mạnh trong thời gian tới, cần tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu, tăng cường quản lý nhập khẩu phù hợp, bảo đảm cán cân thương mại hài hòa, bền vững. Cùng với đó, thúc đẩy xuất khẩu chính ngạch gắn với tái cơ cấu ngành hàng và xây dựng thương hiệu.
Bộ trưởng cũng lưu ý rằng khu vực các tỉnh Nam Bộ, Trung Bộ, đối với sản phẩm nông sản, cần phải tìm hiểu, đáp ứng được yêu cầu tại các thị trường, hướng tới xuất khẩu chính ngạch. “Nếu xuất khẩu chính ngạch thì trong mọi tình huống, không bao giờ chúng ta bị thiệt hại”.
Bên cạnh đó, ông Diên nhấn mạnh cần tập trung đẩy mạnh khai thác các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết, phát huy tốt vai trò hệ thống cơ quan thương vụ nước ngoài, cảnh báo sớm nguy cơ các vụ kiện phòng vệ thương mại để các doanh nghiệp có thông tin xây dựng kế hoạch sản xuất, xuất khẩu có hiệu quả.
Các ngành sản xuất đã phục hồi tích cực
Đối với lĩnh vực công nghiệp, lãnh đạo Bộ Công thương cho biết giá trị tăng thêm của ngành công nghiệp đã tăng hơn 9,6%, cao hơn so với mức tăng chung của toàn nền kinh tế, và tăng cao đáng kể hơn so với mức tăng của cùng kỳ năm trước (9 tháng năm 2021 tăng 4,45%).
Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng gần 10,7%, đóng góp 2,74 điểm phần trăm vào tốc độ tăng giá trị tăng thêm của toàn nền kinh tế.
Các ngành sản xuất đã bước vào giai đoạn phục hồi tích cực, cơ bản nối lại được các chuỗi cung ứng, cả sản lượng và số lượng đơn hàng mới đều tăng, sản xuất đáp ứng nhu cầu của thị trường nội địa và xuất khẩu. Chỉ số sản xuất công nghiệp tăng ở 61/63 địa phương.
Tuy nhiên, ông Diên cho biết sản xuất công nghiệp vẫn chưa lấy lại được đà tăng trưởng như trước dịch bệnh ở một số địa phương trọng điểm, và một số ngành hàng công nghiệp chế biến, chế tạo.
Không chỉ vậy, các doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn trong hồi phục sản xuất; năng lực sản xuất công nghiệp chậm được cải thiện, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp nền tảng, then chốt.
Ngoài ra, mức độ liên kết và tham gia chuỗi giá trị của doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp FDI diễn ra còn chậm.
Do vậy, theo bộ trưởng, thời gian tới cần tiếp tục tập trung tháo gỡ khó khăn, đẩy mạnh sản xuất công nghiệp, khôi phục sản xuất kinh doanh để đưa các dự án công nghiệp lớn có vai trò quan trọng đi vào vận hành nhằm tăng năng lực sản xuất.
Đồng thời, tổ chức kết nối cho các doanh nghiệp trong tìm kiếm nguyên vật liệu phù hợp, tham gia vào chuỗi giá trị của các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp lớn toàn cầu.
