Điều hành phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, trước đó, ngày 26/5/2022, Quốc hội đã nghe trình bày Tờ trình của Chính phủ, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và đã thảo luận tại các tổ về dự án luật này.
Qua tổng hợp thảo luận tại tổ đã có 140 lượt đại biểu Quốc hội phát biểu ý kiến, Tổng Thư ký Quốc hội đã gửi Báo cáo tổng hợp ý kiến đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ. Thanh tra Chính phủ là cơ quan chủ trì soạn thảo, được Chính phủ phân công đã có báo cáo làm rõ một số nội dung và giải trình, tiếp thu bước đầu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại tổ.
Quang cảnh phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn
Chỉ thành lập Thanh tra tổng cục, Thanh tra cục, Thanh tra sở khi thật sự cần thiết
Tại Phiên thảo luận tại Hội trường, đa số đại biểu Quốc hội tán thành với việc sửa đổi toàn diện Luật Thanh tra; cho rằng, dự thảo Luật đã bảo đảm nguyên tắc quán triệt, cụ thể hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, thể chế hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 phù hợp với công tác thanh tra.
Liên quan đến một số nội dung cụ thể của dự thảo Luật, đại biểu Tao Văn Giót, Đoàn ĐBQH tỉnh Lai Châu cho rằng, về việc thành lập thanh tra Tổng cục, Cục theo yêu cầu quản lý, trong những lĩnh vực mà pháp luật chuyên ngành có quy định hoặc theo quy định của Điều ước Quốc tế mà Việt Nam là thành viên (Điều 19); UBND tỉnh quyết định thành lập Thanh tra sở căn cứ vào quy định của luật chuyên ngành, yêu cầu quản lý trên từng lĩnh vực và biên chế được giao tại địa phương (Điều 27);
Đại biểu bày tỏ quan điểm thống nhất với việc tiếp tục thành lập thanh tra Tổng cục, Thanh tra cục, cũng như việc giao UBND tỉnh thành lập Thanh tra sở. Tuy nhiên, để đảm bảo chặt chẽ và thống nhất, chỉ thành lập khi thật sự cần thiết, đại biểu đề nghị bổ sung trong luật các tiêu chí, nguyên tắc thành lập thanh tra Tổng cục, thanh tra Cục và Thanh tra sở để thực hiện thống nhất, hiệu lực hiệu quả, đáp ứng yêu cầu tinh gọn bộ máy theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW.
Đối với quy định giám sát hoạt động của Đoàn thanh tra (từ Điều 90 đến Điều 94), theo đó, người ra quyết định thanh tra có trách nhiệm giao nhiệm vụ cho công chức hoặc thành lập Tổ giám sát thực hiện giám sát hoạt động của Đoàn thanh tra.
Theo đại biểu, giám sát hoạt động của Đoàn thanh tra là cần thiết nhưng quy định giám sát hoạt động thanh tra đối với thanh tra sở, thanh tra cấp huyện không hiệu quả và hình thức vì: Cơ quan thanh tra sở, thanh tra huyện có biên chế từ 3-5 người, khi tổ chức thanh tra thường do Chánh thanh tra làm trưởng đoàn, thành viên còn lại tham gia thành viên đoàn thanh tra, vậy sẽ phân công ai để giám sát hoạt động thanh tra? “Nếu có phân công công chức giám sát cũng không khách quan và không thực chất, cần cân nhắc lại quy định trên” – đại biểu bày tỏ.
Do đó, đại biểu đề nghị, Ban soạn thảo xem xét, quy định theo hướng mở, đối với thanh tra sở, thanh tra cấp huyện tùy tình hình thực tế để tổ chức giám sát hoạt động thanh tra.
Đại biểu Tao Văn Giót phát biểu thảo luận. Ảnh: quochoi.vn
Theo đại biểu Tao Văn Giót, quy định của Hiến pháp năm 2013 và Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và hội đồng nhân dân (HĐND) năm 2015, cơ quan thanh tra, hoạt động thanh tra thuộc đối tượng giám sát của Quốc hội và HĐND. Tuy nhiên, hoạt động thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành là công việc đặc thù, quy trình giám sát chặt chẽ, đối tượng thanh tra rộng, kết luận thanh tra liên quan đến việc xử lý về kinh tế và việc thực hiện chức trách nhiệm vụ của cán bộ, công chức.
Thực tế hiện nay các cơ quan Quốc hội và HĐND đang giám sát việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng chống tham nhũng, đối với hoạt động thanh tra chuyên ngành, việc chấp hành quy định pháp luật về quy trình thanh tra và việc thực hiện kết luận thanh tra do chưa có quy định cụ thể trong luật thanh tra nên trong thời gian qua chưa được giám sát, nhất là hoạt động giám sát chuyên đề.
Trong quá trình các Đoàn thanh tra thực hiện nhiệm vụ, có nhiều ý kiến cử tri và doanh nghiệp phản ánh và kiến nghị HĐND tăng cường tổ chức giám sát hoạt động này, đảm bao minh bạch, tránh việc nhũng nhiễu, gây khó khăn cho đối tượng được thanh tra. Trong lần sửa đổi này, để có cơ sở pháp luật chặt chẽ cho hoạt động giám sát của cơ quan Quốc hội và HĐND, đại biểu đề nghị bổ sung quy định trách nhiệm giám sát của Quốc hội và HĐND đối với hoạt động thanh tra, trong đó xác định rõ phạm vi, nội dung được giám sát như đã quy định trong Luật Kiểm toán nhà nước năm 2015.
Một vấn đề khác, đại biểu Tao Văn Giót cho rằng, Luật Thanh tra quy định và trao quyền cho cơ quan thanh tra và các đoàn thanh tra, cũng như quy định trình tự, nghiệp vụ thanh tra rất chặt chẽ từ việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thu thập, xác minh thông tin tài liệu, giám sát hoạt động thanh tra, thẩm định kết luận thanh tra.
Cử tri và nhân dân đặt câu hỏi, trong thời gian qua rất nhiều cá nhân, địa phương, cơ quan nhà nước, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước có sai phạm về kinh tế bị khởi tố hình sự với những sai phạm trong thời gian dài không bị phát hiện. Trong khi đó hầu hết các tổ chức, cá nhân này đều được các cơ quan thanh tra tổ chức thanh tra, kết luận nhưng kiến nghị khởi tố hàng năm còn ít. Điều 51 dự thảo Luật có quy định xử lý vi phạm pháp luật của người ra quyết định thanh tra, Trưởng đoàn thanh tra, thành viên đoàn thanh tra. Tuy nhiên, quy định như dự thảo còn rất chung chung, chủ yếu quy định nguyên tắc, trên thực tế sẽ khó áp dụng.
Để nâng cao chất lượng Kết luận thanh tra, trách nhiệm Đoàn thanh tra, đại biểu đề nghị quy định cụ thể hành vi vi phạm và chế tài xử lý vi phạm. Bổ sung quy định điều kiện, mức độ vi phạm qua thanh tra chuyển cơ quan điều tra xem xét xử lý đảm bảo chặt chẽ, khả thi.
Theo đại biểu Tao Văn Giót, Điều 43 dự án Luật quy định về “Áp dụng pháp luật về hoạt động thanh tra”. Nội dung điều luật quy định việc áp dụng pháp luật thanh tra; giao Chính phủ quy định chi tiết về hoạt động thanh tra và quy định trong trường hợp cần thiết giao Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan nhà nước khác có tổ chức cơ quan thành tra nhà nước có trách nhiệm hướng dẫn quy trình nghiệp vụ về thanh tra.
Đối chiếu với các điều luật khác của luật này và quy định pháp luật có liên quan. Đại biểu đề nghị bỏ điều này, vì nội dung của điều luật này đã được quy định tại Điều 1 “Phạm vi điều chỉnh”; việc giao Chính phủ quy định chi tiết về hoạt động thanh tra đã được quy định trong Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật không cần thiết phải nêu lại nội dung này.
Bên cạnh đó, việc giao cho Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan nhà nước khác có tổ chức thanh tra có trách nhiệm hướng dẫn quy trình nghiệp vụ về thanh tra chuyên ngành, sẽ không đảm bảo sự thống nhất về quy trình thanh tra giữa các cơ quan thanh tra, nảy sinh thêm nhiều thủ tục, khó khăn cho đối tượng được thanh tra. Đại biểu đề nghị quy định thống nhất giao Thanh tra Chính phủ hướng dẫn quy trình.
Tránh chồng chéo giữa thanh tra, kiểm toán
Thảo luận tại hội trường, nhiều đại biểu Quốc hội cũng nêu thực tế việc phân định hoạt động thanh tra, hoạt động kiểm toán còn chồng chéo, trùng lặp.
Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà phát biểu thảo luận. Ảnh: Hồ Long
Theo đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh, quy định của dự thảo Luật về việc phối hợp giữa thanh tra và kiểm toán cũng chưa giải quyết được triệt để vấn đề chồng chéo và trùng lặp giữa hoạt động của 2 cơ quan này. Bởi căn cốt của vấn đề là do chức năng, nhiệm vụ của 2 ngành theo quy định hiện nay chưa có sự tách bạch, phân định rõ ràng, chức năng, nhiệm vụ có nhiều nội dung chồng lấn nhau.
Theo đại biểu, các quy định về việc phối hợp trao đổi thông tin giữa thanh tra và kiểm toán mới chỉ giải quyết được một số tình huống cụ thể trong xử lý chồng chéo giữa 2 lĩnh vực. Dự thảo Luật cũng chưa phân định được rõ chức năng, nhiệm vụ chồng chéo giữa 2 ngành nên việc chồng chéo sẽ vẫn còn tiếp diễn. Mặt khác, trong dự thảo Luật quy định về xử lý chồng chéo cũng chưa có quy định về việc bắt buộc thừa kế kết quả thanh tra, kiểm toán đối với những nội dung mà đoàn kiểm toán hoặc thanh tra trước đó đã làm.
Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Trần Đình Văn, Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng đề nghị, cần thiết phải có quy định về nguyên tắc xử lý chồng chéo, trùng lắp do hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm toán, đặt trong sự thống nhất với quy định của Luật Kiểm toán nhà nước nhằm khắc phục, tiến tới không còn tình trạng chồng kéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm toán.
Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) gồm 8 chương và 116 Điều (trong đó, bổ sung thêm 61 Điều, sửa đổi 41 Điều và lược bỏ 24 Điều so với Luật Thanh tra 2010), quy định về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan quản lý Nà nước trong công tác thanh tra, kiểm tra.
