Ngày nay, chất lượng sản phẩm, hàng hóa không những là thước đo quan trọng khẳng định sự tồn tại của doanh nghiệp mà còn là chuẩn mực trong các quan hệ kinh tế, thương mại và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Chất lượng sản phẩm, hàng hóa liên quan trực tiếp đến sự an toàn, sức khỏe con người, tài sản và môi trường.
Đặc biệt, bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay, việc đảm bảo chất lượng sản phẩm, hàng hóa phải được doanh nghiệp đặt lên hàng đầu. Trong công tác đấu thầu, việc tuân thủ các quy định của pháp luật, lựa chọn đơn vị uy tín, đảm bảo chất lượng công trình là yếu tố vô cùng quan trọng.
Tuy nhiên, thời gian qua, báo chí phản ánh không ít trường hợp có vấn đề trong công tác đấu thầu, đòi hỏi các cơ quan chức năng cần vào cuộc kiểm tra, chấn chỉnh.
Một trong những dẫn chứng thể hiện tại Gói thầu số 8: Thi công nạo vét, vận chuyển chất nạo vét, xây dựng đê bao bãi chứa chất nạo vét thuộc công trình Nạo vét duy thu luồng hàng hải Thuận An năm 2020. Tổng công ty Bảo đảm An toàn hàng hải miền Bắc phê duyệt trúng thầu cho Công ty cổ phần (CTCP) Thi công cơ giới và dịch vụ trúng thầu với giá trúng 5.924.152.092 đồng. Thời gian thực hiện 55 ngày.
Cụ thể, Hồ sơ dự thầu (HSDT) của nhà thầu CTCP Thi công cơ giới và dịch vụ đã kê khai 2 trong số 3 hợp đồng tương tự đã thực hiện để chứng minh năng lực thi công gói thầu trên bao gồm:
Hợp đồng số: 257/2017/HĐNV thi công nạo vét duy tu luồng đoạn kênh Hà Nam; Giá trị của hạng mục tương tự được nhà thầu cung cấp để chứng minh năng lực 36.113.000.000 đồng. Tuy nhiên, theo thông tin mà chúng tôi thu thập được, tổng giá trị hợp đồng nhà thầu CTCP Thi công cơ giới và dịch vụ trên thực tế 18.164.715.188 đồng.
Tương tự, Hợp đồng số 08.09/2017/HĐXD nạo vét tuyến luồng cho tàu 49.000DWT vào cảng xăng dầu DKC. Giá trị thực hiện được nhà thầu “thổi lên” 84.880.916.347 đồng trong khi giá trị thực hiện (đối với hạng mục tương tự) thực tế nhà thầu thực hiện chỉ 50.356.606.279 đồng.
Một chuyên gia trong lĩnh vực đấu thầu cho biết, trường hợp bên mời thầu có bằng chứng cho thấy nhà thầu cố ý cung cấp các thông tin không trung thực trong HSDT thì nhà thầu sẽ bị coi là có hành vi gian lận trong đấu thầu theo quy định tại Khoản 4, Điều 89 Luật Đấu thầu và sẽ bị xử lý theo quy định tại Khoản 1, Điều 122 Nghị định số 63/2014/NĐ-CP của Chính phủ.
Khoản 4, Điều 89 Luật Đấu thầu chỉ rõ một trong các hành vi bị cấm trong Luật Đấu thầu đó là: Trình bày sai một cách cố ý hoặc làm sai lệch thông tin, hồ sơ, tài liệu của một bên trong đấu thầu nhằm thu lợi ích tài chính hoặc lợi ích khác hoặc nhằm trốn tránh bất kỳ một nghĩa vụ nào; Nhà thầu, nhà đầu tư cố ý cung cấp các thông tin không trung thực trong hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển, HSDT, hồ sơ đề xuất làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư.
Đáng chú ý, 02 Hợp đồng số 257/2017/HĐNV và 08.09/2017/HĐXD đều được nhà thầu này ký trực tiếp với Tổng công ty Bảo đảm An toàn hàng hải miền Bắc.
Trụ sở Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng Hải miền Bắc.
Được biết, Tổng công ty Bảo đảm An toàn hàng hải miền Bắc đã tổ chức lựa chọn nhà thầu với Gói thầu có quy mô đầu tư hàng trăm tỷ đồng. Đó là gói thầu số 7 Thi công nạo vét đoạn Lạch Huyện thuộc Dự án Nạo vét duy tu luồng hàng hải Hải Phòng năm 2019. Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung được phê duyệt với giá trúng thầu là 121,003 tỷ đồng.
Ngay khi trúng thầu, Tổng Công ty Bảo đảm An toàn hàng hải miền Bắc bất ngờ có thông báo (trên cơ sở văn bản số 1787/ CCVHHHP-PC ngày 18/10/2019 và văn bản 1795/CCVHHHP-PC ngày 21/10/2019) cho phép nhà thầu trúng thầu Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung bổ sung phương tiện tàu kéo HP-3696 (thuộc sở hữu Công ty TNHH Vĩnh Khánh); tàu đặt cẩu Phúc Nam 28, tàu chở chất nạo vét Phúc Nam 18 (của Công ty TNHH Phúc Nam) để thi công gói thầu trên.
Điều kì lạ, HSDT Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung khi được Tổng Công ty Bảo đảm An toàn hàng hải miền Bắc phê duyệt trúng thầu không có các thiết bị thi công trên (bao gồm cả phương tiện thi công chính, phương tiện dự phòng và thiết bị đi thuê) và Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung cũng không có hợp đồng thuê với chủ sở hữu 03 thiết bị trên.
Trong khi đó, tiêu chuẩn đánh giá HSDT trong hồ sơ mời thầu (HSMT) Gói thầu số 7 của Tổng công ty Bảo đảm An toàn Hàng hải miền Bắc quy định: “Phương tiện thi công chủ yếu của nhà thầu phải không tham gia thi công tại công trình khác có thời gian sử dụng phương tiện trùng một phần hoặc toàn bộ với thời gian thi công của gói thầu. Nếu vi phạm nội dung này thì đánh giá là không đáp ứng yêu cầu của E-HSMT”.
HSMT cũng quy định: “Ngoài các phương tiện, thiết bị thi công chủ yếu dự kiến huy động để thực hiện gói thầu, nhà thầu phải có phương tiện thi công dự phòng phù hợp, để thực hiện gói thầu trong trường hợp phương tiện thi công chủ yếu gặp sự có, có khối lượng phát sinh tăng ngoài khối lượng tại HSMT hoặc cần huy động bổ sung khi có yêu cầu của chủ đầu tư”.
Dự luận đặt câu hỏi vì sao Tổng công ty Bảo đảm An toàn Hàng hải miền Bắc cho phép nhà thầu Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung triển khai thi công gói thầu trên.
Theo một chuyên gia đấu thầu, giám sát, quản lý thực hiện hợp đồng là một trong những kênh khách quan nhất để đánh giá hiệu quả đầu tư, hiệu quả của toàn bộ công tác đấu thầu.
Tuy nhiên, công tác này chưa được quan tâm đúng mức, nên dẫn đến tình trạng bán thầu, nhượng thầu trái phép vẫn đang diễn ra phổ biến trong lĩnh vực xây lắp. Tình trạng này ảnh hưởng xấu đến chất lượng, tiến độ, hiệu quả của dự án, làm giảm hiệu quả của công tác đấu thầu.
Cũng theo vị chuyên gia trên, cần xem xét có hay không việc bán thầu của Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung khi sử dụng thiết bị thi công “ngoài luồng” bởi lẽ một sản phẩm được hoàn thành chủ yếu nhờ vào sự tác động của nhân lực và thiết bị, trong trường hợp này Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung không đáp ứng một trong 2 yếu tố quan trọng này. Trong khi đó, thời điểm tổ chức đấu thầu và phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu gói thầu Gói thầu số 7 Thi công nạo vét đoạn Lạch Huyện, Công ty TNHH Phúc Nam đơn vị sơ hữu 02 thiết bị tàu đặt cẩu Phúc Nam 28; tàu chở chất nạo vét Phúc Nam 18 chưa có chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng do Cục quản lý hoạt động xây dựng cấp.
Trong các bài trước, Chất lượng Việt Nam (VietQ) đã phản ánh hiện tượng nhà thầu sử dụng phương tiện thi công không có trong HSDT “Đưa nhãn hiệu hàng hóa vào hồ sơ mời thầu, Cục Hàng hải có đang “ưu ái” cho nhà thầu?”, (http://vietq.vn/co-tinh-dua-nhan-hieu-hang-hoa-vao-hsmt-cuc-hang-hai-co-dang-uu-ai-cho-nha-thau-nao-d187385.html) đăng tải ngày 28/5/2021. Và bài “CTCP Thi công cơ giới và dịch vụ có 'qua mặt' TCT Bảo đảm An toàn hàng hải miền Bắc?” http://vietq.vn/ctcp-thi-cong-co-gioi-va-dich-vu-da-qua-mat-tct-bao-dam-an-toan-hang-hai-mien-bac-nhu-the-nao-d188069.html đăng tải ngày 16/6/2021.
Theo đó, hàng loạt gói thầu sau khi được phê duyệt trúng thầu, các nhà thầu tự ý đưa thiết bị thi công (hoặc được chủ đầu tư cho bổ sung thiết bị) không thuộc danh mục thiết bị thi công mà nhà thầu đã kê khai trong HSDT (bao gồm cả phần thiết bị thi công chính và thiết bị dự phòng). Đáng chú ý, những thiết bị bổ sung “ngoài luồng” này không thuộc sở hữu của nhà thầu trúng thầu. Đồng thời, nhiều gói thầu chậm tiến độ thi công, thậm chí có gói thầu chậm tiến độ tới gần 1 năm mới thi công xong.
Đơn cử như gói thầu số 8: Thi công nạo vét, vận chuyển chất nạo vét, xây dựng đê bao bãi chứa chất nạo vét thuộc công trình Nạo vét duy thu luồng hàng hải Thuận An năm 2020. Nhà thầu trúng thầu CTCP Thi công cơ giới và dịch vụ được bổ sung một loạt thiết bị “ngoài luồng” là Biển Mới-03 thuộc sở hữu của công ty Công ty CP ĐT & XD Vàm Cỏ Đông. Thiết bị thi công Luật Nghi 07 thuộc sở hữu Công ty Cổ phần Xây dựng Dịch vụ TAT.
Tương tự, gói thầu số 8: Thi công nạo vét đoạn kênh Hà Nam, Bạch Đằng, sông Cấm thuộc Công trình nạo vét duy tu luồng hàng hải Hải Phòng năm 2019. Liên danh Thi công cơ giới – Indeco (trúng thầu với giá 36.293.447.294 đồng) được bổ sung thiết bị không thuộc HSDT là tàu hút bụng Quê hương 09 thuộc Công ty TNHH Đầu tư XD TM Quê Hương và thiết bị tàu hút bụng Mỹ Dung 18 thuộc Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung.
CTCP Thi công cơ giới và dịch vụ và Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung là nhà thầu quen thuộc trúng rất nhiều gói thầu của Tổng Công ty Bảo đảm An toàn hàng hải miền Bắc.
Trong vòng 5 năm qua, Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung được công bố trúng 8 gói thầu (tất cả đều thuộc lĩnh vực nạo vét luồng hàng hải), trong đó có 4 gói thầu do Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng hải miền Bắc làm bên mời thầu, gồm: Gói thầu 7 thuộc Dự án Nạo vét duy tu luồng hàng hải Hải Phòng năm 2020 (đoạn kênh Hà Nam, Bạch Đằng, Sông Cấm và kênh Cái Tráp; trúng thầu tháng 8/2020; giá trúng thầu 77,8 tỷ đồng); Gói thầu số 7 Thi công nạo vét đoạn Lạch Huyện thuộc Dự án Nạo vét duy tu luồng hàng hải Hải Phòng năm 2019 (trúng thầu tháng 7/2019; giá trúng thầu 121,003 tỷ đồng); Gói thầu số 6 thuộc Dự án Công trình nạo vét duy tu luồng hàng hải Cửa Việt năm 2019 (trúng thầu tháng 7/2019; giá trúng thầu 11,4 tỷ đồng); Gói thầu số 6 thuộc Dự án Nạo vét duy tu luồng hàng hải Cửa Việt năm 2018 (trúng thầu tháng 10/2018; giá trúng thầu 10,1 tỷ đồng).
Điều kỳ lạ là những gói thầu nhà thầu CTCP Thi công cơ giới và dịch vụ và Công ty TNHH Cơ giới Mỹ Dung trúng thường chỉ có 01 nhà thầu tham dự.
Tại văn bản số 1395/BGTVT-CQLXD ngày 06/2/2018 "Triển khai thực hiện Chỉ thị số 47/CT-TTg ngày 27/12/2017 của Thủ tướng Chính phủ", Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể yêu cầu các chủ đầu tư, bên mời thầu đảm bảo thực hiện tốt công tác phát hành HSMT/HS yêu cầu, tiếp nhận, thẩm định đánh giá HSDT/HS đề xuất đảm bảo tiến độ, lựa chọn nhà thầu thực hiện dự án. Trong quá trình quản lý, thực hiện hợp đồng, xử lý nghiêm minh, kịp thời và công bố công khai thông tin nhà thầu vi phạm hợp đồng, đặc biệt đối với nhà thầu không hoàn thành hợp đồng theo quy định. Tất cả hành vi vi phạm pháp luật về đấu thầu của cá nhân, tổ chức, tùy theo mức độ vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định.
Văn bản cũng yêu cầu người đứng đầu các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Giao thông Vận tải chịu trách nhiệm trước Bộ trưởng về việc chỉ đạo triển khai thực hiện lựa chọn nhà thầu qua mạng tại cơ quan, đơn vị và tại các đơn vị thuộc phạm vi quản lý theo đúng quy định.
