Lời tòa soạn: Nhà đất công, dự án bất động sản thì giao đất không qua đấu giá, xây dựng sai quy hoạch, thu lợi bất hợp pháp, gây thất thoát tài sản nhà nước. Các khu công nghiệp thì tự ý thay đổi quy hoạch, sử dụng sai mục đích hoặc để không, gây lãng phí tài nguyên đất. Những sai phạm trong quản lý cũng như sử dụng đất đai ở TP.HCM đến mức Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND TP.HCM xử lý tập thể, cá nhân liên quan, kể cả xử lý hình sự nếu thấy có dấu hiệu.
Bài 1: Đất công nghiệp bỏ hoang, sử dụng sai mục đích
Thanh tra Chính phủ vừa ban hành Kết luận Thanh tra số 757/KL-TTCP về công tác quản lý nhà nước và thực hiện pháp luật trong quy hoạch, quản lý xây dựng, đất đai, môi trường đối với khu công nghiệp (KCN), khu đô thị; việc chuyển đổi nhà, đất công có vị trí đắc địa sang mục đích khác tại TP.HCM.
Để lãng phí lớn
Theo Thanh tra Chính phủ, báo cáo của Ban Quản lý các khu công nghiệp - khu chế xuất TP.HCM (Hepza) cho thấy, nhiều doanh nghiệp thuê đất trong các KCN, nhưng không đưa vào khai thác, sử dụng, dẫn đến lãng phí tài nguyên đất rất lớn.
Cụ thể, Công ty cổ phần Hùng Vương để lãng phí 41.767 m2 tại KCN Hiệp Phước, Công ty cổ phần Đầu tư Việt Nam để lãng phí 7.273 m2 tại KCN Lê Minh Xuân, Công ty TNHH Nga Băng Cốc để lãng phí 4.000 m2 tại KCN Tân Bình, Công ty cổ phần Bia rượu nước giải khát Sài Gòn để lãng phí 250.000 m2 tại KCN Tây Bắc Củ Chi.
Cũng theo Hepza, hầu hết các KCN tại TP.HCM thực hiện giải phóng mặt bằng chậm với tổng diện tích chưa được giải phóng lên tới gần 160 ha.
Chưa hết, theo kết quả kiểm tra của Thanh tra Chính phủ, còn nhiều sai phạm khác của chủ đầu tư KCN và doanh nghiệp tại đây. Cụ thể, chủ đầu tư KCN Tây Bắc Củ Chi không thực hiện nghiêm các quy định về đầu tư xây dựng các hạng mục công trình theo phê duyệt; đầu tư không đồng bộ các công trình hạ tầng KCN dẫn tới tiến độ đầu tư chậm… 15 năm so với phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ.
Tại KCN Tây Bắc Củ Chi, Công ty Thương mại Củ Chi và Công ty cổ phần Bia rượu nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) đã ký Hợp đồng số 04/HĐCT ngày 1/6/2004 thuê 50 ha để xây dựng và vận hành nhà máy sản xuất bia thời hạn 43 năm. Sabeco đã thanh toán toàn bộ số tiền thuê hơn 188 tỷ đồng, nhưng mới đầu tư và sử dụng khoảng 26 ha, còn 24 ha chưa đưa vào sử dụng trong suốt 9 năm. Hơn nữa, Sabeco không xin gia hạn thời gian sử dụng đất, vi phạm Điều 15, Nghị định số 36/CP ngày 24/4/1997 của Chính phủ, gây lãng phí đất và tiền thuê đất đã thanh toán khoảng 18 tỷ đồng.
Tự điều chỉnh quy hoạch, cho thuê thu lợi cả trăm tỷ đồng
Tại KCN Tân Tạo hiện hữu (ở huyện Bình Chánh, chủ đầu tư là Công ty Đầu tư xây dựng và Kinh doanh hạ tầng KCN tập trung Tân Tạo - ITACO), Thanh tra Chính phủ phát hiện, Hepza đã cho phép ITACO điều chỉnh quy hoạch không đúng thẩm quyền. ITACO tự chia tách, điều chỉnh quy hoạch, tự quy hoạch một số khu đất để cho các đơn vị thuê, chuyển nhượng lại, hoặc sử dụng đất không đúng mục đích so với quy hoạch chi tiết 1/2.000 đã được Bộ Xây dựng phê duyệt, với tổng diện tích 106.190 m2, thu lợi hơn 107 tỷ đồng.
Cụ thể, ITACO cho Ngân hàng VietinBank Chi nhánh Tây Sài Gòn thuê hơn 3.000 m2 để làm trụ sở giao dịch với giá thuê đất trả tiền một lần hơn 7,7 tỷ đồng; cho BIDV Chi nhánh Tây Sài Gòn thuê hơn 5.000 m2 với tổng tiền trả một lần cũng hơn 7,7 tỷ đồng; cho Công ty cho thuê Tài chính II Nam Sài Gòn thuê hơn 3.000 m2 với giá hơn 6,6 tỷ đồng…
Ngoài ra, ITACO tự chia, tách một số khu đất đã quy hoạch xây dựng bãi rác công nghiệp, kho tàng, bến bãi, trồng cây xanh tập trung để cho các doanh nghiệp thuê lại, hoặc tự đầu tư sử dụng vào mục đích khác, với tổng diện tích 10.446 m2, thu lợi hơn 9,5 tỷ đồng. ITACO còn ký hợp đồng cho các nhà đầu tư thuê đất có thời hạn đến năm 2047 hoặc năm 2050. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư thuê đất mà không triển khai xây dựng hoặc không xin gia hạn sử dụng đất.
Hepza đã cấp phép xây dựng cho một số nhà đầu tư xây dựng vượt tầng so với quy hoạch được duyệt như Công ty cổ phần S.P.M xây nhà máy tại lô đất số 51-53 đường số 2 vượt 2 tầng; Công ty cổ phần Khai thác và Phát triển kho vận Tân Tạo xây trụ sở Văn phòng điều hành vượt 2 tầng; Công ty TNHH VietNam Paibo xây nhà máy vượt 4 tầng tại lô đất số 30-32-34.
Hepza còn có Văn bản số 444/BQL-XD&MT ngày 3/5/1999 chấp thuận điều chỉnh quy hoạch hơn 95.770 m2 không đúng thẩm quyền, biến đất quy hoach đầu tư hạ tầng KCN như nhà máy xử lý rác, bể nước ngầm, trạm bơm… thành đất công trình công nghiệp để cho thuê hoặc đầu tư xây dựng các hạng mục công trình không đúng mục đích sử dụng đất, thu lợi hơn 98 tỷ đồng và trên 233.000 USD.
Các chủ đầu tư được thuê lại đất nêu trên cũng không thực hiện đầu tư, mà tiếp tục… cho thuê lại hoặc chuyển nhượng như Công ty TNHH Tân Tuấn Kiệt hơn 29.000 m2; Công ty SMC hơn 7.200 m2; Công ty Tấn Phát trên 2.390 m2; Công ty Hiệp Thành gần 3.700 m2; Công ty Kinh doanh Thủy hải sản Sài Gòn hơn 20.340 m2; Công ty Đông Nam hơn 2.330 m2…
Đối với KCN Tân Tạo mở rộng, từ năm 2000, Thủ tướng có quyết định giao 215,7 ha cho Công ty Tân Tạo làm chủ đầu tư xây dựng KCN với thời hạn 50 năm. Công ty Tân Tạo đã cho các nhà đầu tư thuê đất hình thức trả tiền một lần và đã thu tiền. Tuy nhiên, tới thời điểm thanh tra, công ty này chưa thực hiện nghĩa vụ với ngân sách nhà nước theo quy định, tức đã chậm 3 năm.
Chưa hết, Công ty Tân Tạo được Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM ký hợp đồng cho thuê hơn 2.157.346 m2 đất theo hình thức trả tiền hàng năm, nhưng đã cho 5 nhà đầu tư thuê đất theo hình thức thu tiền một lần cho cả thời gian thuê, đã thu hơn 142 tỷ đồng, vi phạm Luật Đất đai. Mặc dù vậy, Công ty Tân Tạo cũng chưa thực hiện nghĩa vụ đối với ngân sách nhà nước theo quy định.
Thanh tra Chính phủ còn phát hiện, UBND TP.HCM có Văn bản số 5090/VP-ĐTMT ngày 29/6/2013 chấp thuận chủ trương điều chỉnh giảm diện tích KCN Tân Tạo mở rộng, chấp thuận cho Công ty cổ phần Đầu tư Việt Nam xây dựng công trình tạm trên diện tích hơn 7.332 m2 ở phần diện tích được tách ra khỏi KCN khi chưa có ý kiến chấp thuận của Thủ tướng và Bộ Xây dựng. Mãi sau này (năm 2014), Thủ tướng mới có văn bản đồng ý giảm diện tích KCN Tân Tạo mở rộng.
Việc làm sai quy hoạch cũng được phát hiện tại KCN Tân Bình (Công ty Sản xuất kinh doanh xuất nhập khẩu dịch vụ và đầu tu Tân Bình - Tanimex làm chủ đầu tư). Theo Thanh tra Chính phủ, UBND TP.HCM có Quyết định số 2648/QĐ-UBND phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/2.000 với tổng diện tích trên 105 ha, giảm hơn 72 ha về quy mô, diện tích, ranh giới so với diện tích đã được Thủ tướng phê duyệt, mà không báo cáo Thủ tướng, vi phạm quy định của Chính phủ.
Trong khi đó, Tanimex không đầu tư xây dựng đồng bộ, hoàn chỉnh KCN theo quy hoạch được duyệt, mà chỉ đầu tư từng hạng mục để cho thuê. Công ty cũng chỉ đầu tư xây dựng diện tích đất cây xanh hơn 7 ha, tương đương 7% diện tích, thiếu so với quy hoạch tối thiểu (10%) và phần dôi ra thì xây dựng sân thể thao là sai mục đích sử dụng đất.
20 năm chưa xong mặt bằng
Theo Thanh tra Chính phủ, căn cứ đề nghị của UBND TP.HCM, từ năm 1997, Thủ tướng đã có Quyết định số 469/TTg ngày 2/7/1997 thu hồi và giao hơn 207 ha đất tại xã Bình Hưng Hòa, Vĩnh Lộc A (thuộc huyện Bình Chánh) và xã Bà Điểm (huyện Hóc Môn) cho Công ty Xuất nhập khẩu và Đầu tư Chợ Lớn xây dựng KCN Vĩnh Lộc.
Nhưng tới thời điểm thanh tra, tức sau hơn 20 năm, chủ đầu tư vẫn chưa giải phóng mặt bằng xong. Mặt khác, KCN Vĩnh Lộc chưa hoàn thành việc đầu tư xây dựng đồng bộ, hoàn chỉnh hạ tầng KCN theo quy hoạch chi tiết được phê duyệt; chỉ đầu tư từng hạng mục công trình để cho thuê.
Kiểm tra thực tế của Thanh tra Chính phủ cho thấy, chủ đầu tư KCN Vĩnh Lộc đã và đang sử dụng một số khu đất không đúng mục đích so với quy hoạch được duyệt, như dùng một phần đất kho tàng cho Công ty Thuốc lá Bến Thành thuê xây dựng nhà máy sản xuất, sử dụng đất cây xanh xây dựng nhà máy xử lý nước thải, văn phòng, đất bãi đậu xe xây dựng cây xăng, ki-ốt cho thuê. Công ty cổ phần Hoàng Quỳnh xây dựng nhà máy bia công suất 100 triệu lít/năm trên diện tích 1,5 ha, nhưng không có giấy phép xây dựng. Việc xây dựng không đúng các tiêu chí quy hoạch được duyệt, xây dựng nhà máy bia vượt ngoài ranh đất, lấn vào phần đất giao thông của KCN…
Theo Thanh tra Chính phủ, để xảy ra những tồn tại, sai phạm tại các KCN nêu trên, trách nhiệm thuộc về các chủ đầu tư KCN, các sở, ngành của TP.HCM (Sở Tài nguyên Môi trường, Sở Xây dựng…) và UBND các quận, huyện.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND TP.HCM có biện pháp giải quyết, xử lý đối với đơn vị, cá nhân, doanh nghiệp có vi phạm. Truy thu tiền sử dụng đất, thu hồi các khoản thu không hợp pháp từ việc vi phạm pháp luật. Yêu cầu chủ đầu tư triệt để khắc phục các sai phạm, nhất là sai phạm liên quan đến sử dụng đất không đúng mục đích, xây dựng công trình không đúng quy hoạch, không có giấy phép xây dựng, chưa trồng cây trên đất trồng cây xanh theo đúng quy định của pháp luật.
(Còn tiếp)
